Ноябрь 30, 2016 | жарыялаган Чолпон Бейшелең кызы
2016-жылдын январь-октябрь айларынын аралыгында салыктан жыйналган каражат планда көрсөтүлгөн чекке жеткен жок, же 3млрд 208млн сом жыйналган эмес. Буга салык жана бажы кызматтары тарабынан салыктык кирешелердин түшпөй калгандыгы себеп болгону айтылууда. Жыл сайын чогултуруп жаткан салыктын азаюу себептери тууралуу «Күн чабыт» программасында экономист Искендер Шаршеев суроолорго жооп берди.
Жыл сайын салык чогултууда план аткарылбайт. Эмне үчүн бул көрүнүш бүгүнкү күнгө чейин жоюлбай келет?
— Анткени өкмөт пландарды койгондо эконометрикалык ыкмаларды колдонбой жатат. Жыл сайын бюджетти түзгөндө өткөн жылдын чыгымдарына 18-20 пайыз кошуу жүрүп жатат. Бул методика илимий ыкмаларга тап-такыр таянылбайт. Мисалы бюджеттик кодексти эмдигичекабыл алышкан ишке киргизген жок. Ал долбоор азыр да ордунда гана турат. Жаңы жылдан ишке кирет. Бюджеттик кодекс иштеп иштелип жатканда эч качан келээрки жылдын чыгымдары туура саналбайт. Жөн гана кошуулар 20 пайыз менен жүрүп турат. Бул деген алдын ала бюджетке салынган дефицит болуп гана кала берет. Андан сырткары, бюджетти көбөйткөндө планды үстүртөн гана карап салып коюшат. Ал өткөн жылдын кирешесине таянылбайт. Анан албетте план аткарылбайт. Анткени мындай салыктын түшүүсү негизсиз.
Өкмөттүн жыйынында аймактык салыкчылардын дээрлик 75пайызы планды толук аткара алышкан жок. Бул кандай көрсөткүч десек болот?
— Бул көрсөткүч албетте жасалма кризиске кирет. Мисалы өткөн жылы бюджет көрсөтүлгөн пландан 80 пайызын гана киреше кылып алды. Демек бул жылы да экономикалык өсүү 2-3 пайыз деп каралса, салык чогултуу планына да ошол эле кошулушу керек. Бирок өкмөт өткөн жылдын болжонгон кирешесине 20 пайыз кошуп туруп бюджетти бекитишти. Албетте муну менен асмандан 50млрд сомду дефицитке коюшкан. А бул жылы ошол акча табылып же табылбаары белгисиз болчу. Ал эми экономикалык абал реалдуу түрдө 0,3-0,5 пайызга гана өскөнүн көрсөтүп турган. Аны Кыргызстандагы экономисттер айтышкан. Эгер ошого таянса, пландар толук аткарылып, реалдуураак болот эле… Бирок популисттик жактан утулуп калышмак. Анткени кичинекей планды коюп ага жетсе, депутаттардан көп сын угушмак. Ошондон улам булар качып жүрүшөт.
Муну менен биз канчалык деңгээлде экономикага зыян алып келип жатабыз?
— Бул жагдайды мисал менен айтып бергеним түшүнүктүү болот. Мисалы Калысбек деген киши айына он эки миң сом айлык алат дейли. Анын аялы келээрки айда он беш миң сомго чыгым кылаарын айтты. Анда план боюнча 15миң сом табыш керек. А бирок маяна 12миң сом боюнча турат. Демек үч миң сом планга сөзсүз жетпей калат. Дал ушундай абал биздин салык чогултууда турат.
Башка өлкөлөрдө салык төлөө менен жарышышат. Биз ушул деңгээлге качан жете алабыз? Ал үчүн кандай ыкмаларды колдонушубуз керек?
— Муну тууралаш үчүн илимий ыкмаларга таянып, ишти башташ керек.Эксперттерди сөзсүз түрдө мамлекет угушу зарыл. Алардын ичинен да жылдан-жылга туура айтып келе жаткан эксперттерди тандалып туруусу керек. Ошолорго таянып, бюджеттик кодексти кабыл алуу менен өткөн жылдын кирешесине карап туруп гана прогроздорду жасаш керек.
Маегиңизге рахмат!
2016-жылдын январь-октябрь айларынын аралыгында салыктан жыйналган каражат планда көрсөтүлгөн чекке жеткен жок, же 3млрд 208млн сом жыйналган эмес. Буга салык жана бажы кызматтары тарабынан салыктык кирешелердин түшпөй калгандыгы себеп болгону айтылууда. Жыл сайын чогултуруп жаткан салыктын азаюу себептери тууралуу «Күн чабыт» программасында экономист Искендер Шаршеев суроолорго жооп берди.
Жыл сайын салык чогултууда план аткарылбайт. Эмне үчүн бул көрүнүш бүгүнкү күнгө чейин жоюлбай келет?
— Анткени өкмөт пландарды койгондо эконометрикалык ыкмаларды колдонбой жатат. Жыл сайын бюджетти түзгөндө өткөн жылдын чыгымдарына 18-20 пайыз кошуу жүрүп жатат. Бул методика илимий ыкмаларга тап-такыр таянылбайт. Мисалы бюджеттик кодексти эмдигиче
Өкмөттүн жыйынында аймактык салыкчылардын дээрлик 75пайызы планды толук аткара алышкан жок. Бул кандай көрсөткүч десек болот?
— Бул көрсөткүч албетте жасалма кризиске кирет. Мисалы өткөн жылы бюджет көрсөтүлгөн пландан 80 пайызын гана киреше кылып алды. Демек бул жылы да экономикалык өсүү 2-3 пайыз деп каралса, салык чогултуу планына да ошол эле кошулушу керек. Бирок өкмөт өткөн жылдын болжонгон кирешесине 20 пайыз кошуп туруп бюджетти бекитишти. Албетте муну менен асмандан 50млрд сомду дефицитке коюшкан. А бул жылы ошол акча табылып же табылбаары белгисиз болчу. Ал эми экономикалык абал реалдуу түрдө 0,3-0,5 пайызга гана өскөнүн көрсөтүп турган. Аны Кыргызстандагы экономисттер айтышкан. Эгер ошого таянса, пландар толук аткарылып, реалдуураак болот эле… Бирок популисттик жактан утулуп калышмак. Анткени кичинекей планды коюп ага жетсе, депутаттардан көп сын угушмак. Ошондон улам булар качып жүрүшөт.
Муну менен биз канчалык деңгээлде экономикага зыян алып келип жатабыз?
— Бул жагдайды мисал менен айтып бергеним түшүнүктүү болот. Мисалы Калысбек деген киши айына он эки миң сом айлык алат дейли. Анын аялы келээрки айда он беш миң сомго чыгым кылаарын айтты. Анда план боюнча 15миң сом табыш керек. А бирок маяна 12миң сом боюнча турат. Демек үч миң сом планга сөзсүз жетпей калат. Дал ушундай абал биздин салык чогултууда турат.
Башка өлкөлөрдө салык төлөө менен жарышышат. Биз ушул деңгээлге качан жете алабыз? Ал үчүн кандай ыкмаларды колдонушубуз керек?
— Муну тууралаш үчүн илимий ыкмаларга таянып, ишти башташ керек.Эксперттерди сөзсүз түрдө мамлекет угушу зарыл. Алардын ичинен да жылдан-жылга туура айтып келе жаткан эксперттерди тандалып туруусу керек. Ошолорго таянып, бюджеттик кодексти кабыл алуу менен өткөн жылдын кирешесине карап туруп гана прогроздорду жасаш керек.
Маегиңизге рахмат!
Комментарии
Отправить комментарий